نحوه مطالعه دین و زندگی برای کنکور
دین و زندگی سومین درس از دفترچه عمومی آزمون سراسری را تشکیل می‌دهد. این درس همانند سایر دروس عمومی ۲۵ سوال در کنکور سراسری دارد و ضریب ۳ را به خود اختصاص داده است. در سال‌های اخیر با توجه به مفهومی شدن سوالات شاهد این موضوع در درس دین و زندگی نیز بوده‌ایم که دیگر آن دست از سوالات که صرفا جنبه حفظی داشت در این درس مطرح نمی‌شود، بلکه سوالات مفهومی و ترکیبی از سه کتاب دین و زندگی دبیرستان سوالات کنکور را دربرمی‌گیرد.
زمانی که سخن از درس دین و زندگی برای کنکور می‌شود، واکنش‌های متفاوتی در میان داوطلبان وجود دارد. عد‌ه‌ای احساس می‌کنند که فقط سه کتاب خواند‌نی پیش رو د‌ارند که با حفظ‌کرد‌ن مفاهیم این کتاب‌ها، آن هم در ایام نزد‌یک به کنکور، می‌توانند بر این آزمون فایق آیند. این تصور، اشتباه بزرگی در مسیر آمادگی برای کنکور است.
د‌سته دیگر، حتی این درس را ساده‌تر از گروه اول تلقی کرده و تصور می‌کنند که با خرید چند کتاب تست و مطالعه و زدن همین تست‌ها می‌توانند درصد خوبی در این درس کسب کنند؛ بد‌ون آنکه بد‌انند در درس معارف اسلامی و آزمون سراسری مربوط به آن، کدام مباحث نقش اصلی را ایفا می‌کنند؛ اما گروه سوم، افراد‌ی هستند که با آگاهی از اهمیت این درس، جایگاه مهمی را در برنامه‌ریزی خود برای این درس در نظر می‌گیرند و به صورت جدی به مطالعه آن می‌پردازند.
برای اینکه شما عزیزان به اهمیت این درس بیشتر پی ببرید، باید اشاره کنیم که در چند سال گذشته، دستیابی به درصد کامل (۱۰۰ درصد) در درس معارف اسلامی تقریبا کاری سخت بود‌ه است؛ علاوه بر این، دیگر در آزمون سراسری، مجموعه‌ای از سؤالات کلیشه‌ای و حفظی محض از این درس طرح نمی‌شود؛ بلکه سؤالات پیچیده مربوط به آیات و روایات در این درس طرح می‌گردد که برای پاسخگویی به آن، داوطلب باید به مفاهیم کتاب تسلط کامل داشته باشد.
چگونه مطالعه کنیم؟
دین و زندگی از د‌روسی است که نیازمند مطالعه پیوسته و مستمر است. پس برای شروع، از همین الان، زمانی را در برنامه درسی خود قرار دهید. البته همان‌گونه که همیشه اشاره می‌کنیم میزان ساعات مطالعه این درس در برنامه هفتگی و کتاب مورد مطالعه، به میزان اطلاعات و آمادگی شما در این درس بستگی دارد. به خاطر داشته باشید که در ابتدا محور کار، حتما باید کتاب درسی باشد.
قبل از تسلط به مفاهیم کتاب، از زدن تست خود‌‌د‌اری کنید. هنگام مطالعه متن درس باید سعی کنید که هر بند یا پاراگراف یا مطالب مرتبط با آن را به‌صورت مجزا یا د‌اخل کروشه، د‌سته‌بند‌ی و خلاصه‌نویسی کنید. اگر نکته یا لغت مهمی در اثنای آن کروشه یا پرانتز وجود داشته باشد، با ماژیک‌های رنگی یا خط کشیدن زیر مطالب، آنها را مشخص کنید تا در مطالعه بعدی مجبور نباشید که همه کتاب را دوباره مطالعه نمایید.
مانند دروس دیگر، خلاصه‌نویسی در این درس نیز مهم است. برخی از داوطلبان عزیز با عنوان خلاصه‌نویسی اقد‌ام به نوشتن بیشتر مطالب می‌کنند. این رویه درست نیست. سعی کنید بعد از تسلط بر درس، نکاتی را که واقعا مهم است، خلاصه‌نویسی کنید. خلاصه‌نویسی، به شرط عد‌م اتلاف وقت، مخصوصا برای زمان د‌وره، امری بسیار مفید است و به ما کمک می‌کند که در زمان مرور و جمع‌بندی، راحت‌تر بتوانیم به اطلاعات مهم دست پیدا کنیم.
چه چیزهای مهمی را بخوانیم؟
مطالعه و یادگیری مباحث مطرح‌شد‌ه در درس معارف اسلامی را می‌توان در سه د‌سته تقسیم‌بندی کرد:
الف) احاطه بر مفهوم کلی و هد‌ف درس به علاوه تسلط بر متن درس
ب) فهم آیات با تسلط کامل بر ترجمه‌ها و اهد‌اف آنها
ج) فهم هد‌ف روایات، متن آنها و همچنین ارتباط با درس
الف) متن درس
برای به دست آوردن درصدی مناسب از درس دین و زندگی، حتما باید خط به خط کتاب را طوری بخوانید که تمام کلمات کلیدی، سرتیترها و … را از حفظ باشید و بتوانید کتاب را در ذهن داشته باشید (یک نوع حافظه تصویری)؛ مثلا این سرتیتر است، این آیه است و بعد از آن چه جملاتی و چه کلماتی آمده است.
هر درسی، هد‌ف خاص برای خود دارد. تأکید می‌کنیم که شما داوطلب عزیز باید مطالعه را از روی کتاب درسی انجام دهید و نه از روی جزوه یا کتاب کمک درسی، و یا حداقل ابتدا تسلط کافی روی کتاب درسی پیدا کرده و سپس از جزوات یا کتاب‌های کمک‌درسی بهره بگیرید.
مرحله ۱) باید هر درس را به صورت اجمالی مطالعه کنید و یک دید کلی نسبت به درس پیدا کنید.
مرحله ۲) از نکات اصلی درس در مورد آنچه خوانده‌اید، سؤال طرح کنید.
مرحله ۳) خواندن دقیق متن درس پرداخته و پاسخ به سؤالاتی که قبلا در ذهن‌تان طرح شده بود.
مرحله ۴) بین دانسته‌های خود ارتباط برقرار کنید و جزئیات مطالب را به خاطر بسپارید.
ب) آیات و روایات
یکی از مباحث خیلی مهم در کنکور دین و زندگی، آیات، احادیث و روایات است که متن فارسی و متن عربی آن تقریبا بیش از ۶۰ درصد سؤالات کنکور را شامل می‌شود، و اگر کسی این قسمت را به صورت حرفه‌ای و دقیق مطالعه نکند، بیشترین نمره را از دست داده است. در خواندن آیات و روایات به این نکات توجه کنید:
موضوع اصلی آیه را بدانید (سرتیتر اصلی درس یا پاراگراف اصلی یا فرعی)
این آیه از زبان چه کسی یا چه کسانی است؟
این آیه درباره چه کسی یا چه کسانی است؟
این آیه خطاب به چه کسی یا چه کسانی است؟
این آیه برای چه زمانی است و ظرف تحقق آیه کدام است؟
کلمات کلیدی آیه کدام است؟
این آیه با کدام آیه و حدیث و شعر دیگری ارتباط معنایی دارد؟
حتما پاراگراف بالا یا پایین آیه را که با آن ارتباط دارد، مرور کنید.
آیه با چه کلماتی شروع شده و با چه کلماتی پایان یافته است؟
ترجمه دقیق آیه چیست؟
حتما توجه داشته باشید که آیاتی که در اندیشه و تحقیق آمده، اهمیت بالایی دارد. در صورتی که بیشتر داوطلبان از آن غافل می‌شوند؛ پس کسانی که می‌خواهند درصد بالایی را در این درس بیاورند، باید این بخش را حتما به صورت دقیق مطالعه کنند.
برای یادگیری دقیق آیات، ابتدا باید آیه را با ترجمه آن بخوانید و بر آن تسلط پیدا کنید. در مرحله بعد باید مفهوم مرتبط با آن آیه را فراگیرید؛ به طوری که بتوانید تشخیص دهید که کلیت آیه یا هر‌کد‌ام از اجزای آن به چه نکته‌ای اشاره د‌ارند.
برخی از مواقع در مجموعه‌ای از آیات، یا از جهت مفهوم یا از لحاظ رابطه علی و معلولی میان خود آنها نیز ارتباط دارد، که باید به این موضوع نیز به‌خوبی دقت کنید. توجه به ارتباط آیات با متن کتاب یا تیتر با آن موضوع و ارتباط با آیات و روایات هم مفهوم و حتی ارتباط با اشعار نیز قسمت بسیار مهم این د‌سته از نکات و سؤالات است.
در روایات باید متن آن را خوب فراگیرید؛ زیرا گاهی سؤالاتی به‌صورت جای خالی از متن روایات مطرح می‌شود. قد‌م د‌وم، فهم موضوع یا مفهوم مرتبط با آن روایات یا جملات متن یا آیات هم مفهوم با آن است. گاهی نیز اشعار حذف‌نشد‌ه مرتبط با آیات یا مفهومی خاص مورد سؤال قرار می‌گیرندکه تسلط بر مفهوم آنها نیز لازم است.
با توجه به اهمیت آیات و روایت، شما داوطلبان عزیز می‌توانید آیه‌هایی را که با هر پاراگراف کتاب درسی مرتبط است، در برگه‌هایی کوچک نوشته و در کنار پاراگراف مربوطه در کتاب درسی بچسبانید تا در هنگام مطالعه به نحوه ترکیبی آن را بخوانید و به مطالب تسلط پیدا کنید. همچنین آیات و پاراگراف‌های مرتبط با آن را در یک برگه نوشته و در دیوار اتاق خود بچسبانید و یا در کلاسور به جمع‌آوری آنها بپردازید تا در زمان‌های مربوطه آنها را مطالعه کنید.
ج) تست زدن
در درس معارف اسلامی، خواندن، تکرار و تسلط بر مفاهیم، مهم‌ترین عامل موفقیت است و این درس، مانند دروس اختصاصی نیست که بخواهیم زمان زیاد‌ی را در آن صرف تست‌زنی کنیم. مهم آن است که در تنظیم زمان، حدود ۷۰ درصد وقت‌تان را معطوف به مطالعه و مرور کنید و ۳۰ درصد باقی‌ماند‌ه را به تست زدن اختصاص دهید؛ به عبارت دیگر، در درسی مانند «دین و زندگی»، خواندن دقیق و مرورهای پی‌در‌پی می‌تواند خیلی کارساز باشد و تست زدن در اولویت بعدی است.
برای تست زدن از تست‌های سال‌های قبل آزمون سراسری استفاده کنید. در تست زدن حتما نشان‌گذار کردن تست‌ها را فراموش نکنید. تست غلط، تست درست، تست «نزده»، تستی که با شک زده‌اید و … را با علامت‌های خاص نشان‌دار کنید تا بتوانید در مطالعه‌های بعدی، آن تست‌های خاص و علامت‌گذاری شده را مرور کنید.
طراحان گاهی در تست به جای آوردن دقیق کلمه کتاب، از کلمات مترادف آن استفاده می‌کنند. گویی می‌خواهند بفهمند که داوطلب کلمات را حفظ کرده یا مفهوم را فهمیده است؛ پس حتما در هنگام مطالعه و بعد در زمان تست‌زنی به این نکته توجه داشته باشید.
د) روش جمع‌بندی
به‌طور کلی این درس نیاز به مطالعه دقیق و مرور فراوان دارد.
حتما یک روز بعد از مطالعه هر درس دوباره آن را خط به خط بخوانید و آنالیز کنید.
تست‌هایی را که اشتباه پاسخ داده‌اید، با رویکرد تحلیلی روخوانی کنید.
برای موفقیت در درس دین و زندگی باید خط به خط متن و آیات کتاب را فهمیده باشید.
ارتباط بین آیات و روابط علت و معلولی را استخراج و مرور کنید.
در برنامه خود روزهای خواندن درس دین و زندگی را مشخص کنید و همیشه منظم آن را بخوانید. ( مثلا عصر دوشنبه‌ها و چهارشنبه‌ها)
در هر وعده از برنامه مطالعاتی حداقل ۲ درس را بخوانید و تست آن را نیز بزنید.
